9 tips voor leerkrachten

Sommige kinderen moeten langer wennen aan een nieuwe klassituatie dan anderen. Maar zegt een leerling na 1 maand nog steeds niks tegen je (6 maanden voor een anderstalig kind), bespreek je bezorgdheid dan met collega’s, directie, zorgteam, CLB. Vergelijk het met autorijden na een ongeluk: hoe langer je wacht om weer in de auto te kruipen, hoe moeilijker het wordt om de angst te overwinnen.

2. Zoek professionele hulp

Kinderen met selectief mutisme zijn niet dom, koppig of slecht opgevoed. Ze kunnen en willen praten, maar durven niet. Informeer je over selectief mutisme en breng de situatie in kaart: praat de leerling op de speelplaats tegen vriendjes? Komt hij graag naar school? Wat zijn haar sterke kanten?

Bespreek je observaties met de ouders. Meestal komt het nieuws als een verrassing omdat de leerling thuis wel praat. Verwijs door om een diagnose te stellen (soms is er ook een autismespectrum-stoornis of een sociale angststoornis in het spel) en een behandelplek te vinden. Logopedisten die zich specialiseerden in stottertherapie zijn vaak een goed aanspreekpunt voor een behandeling. Zij werken onder andere met cognitieve gedragstherapie.

3. Het ligt niet aan jou

Voel je niet persoonlijk afgewezen als een leerling niet tegen je praat. Hij is meestal niet bang van jou als persoon, maar gewoon bang om te spreken. Denk niet dat hij jou niet moet hebben. Bekijk het kind niet als iemand die je uitdaagt, maar wel als iemand die bang is.

4. Zet de leerling niet onder druk

Niet doen: dreigen met een 0 op 10. Verplicht het kind nooit om te praten en dreig niet met straffen. Het maakt het vertrouwen kleiner en de angst groter. Verplicht het kind ook niet tot oogcontact. Zeg niet: ‘Kijk me aan als ik iets tegen je zeg.’ Blijf de leerling op een normale, warme manier betrekken bij de klas. Win vertrouwen en toon interesse voor de hobby’s, de huisdieren, het favoriete speelgoed. Laat hen taakjes doen die geen gesprek vereisen.

5. Voer eenvoudige, tijdelijke aanpassingen in

Die zorgen voor rust en veiligheid in de klas. Bespreek met de therapeut en de leerling welke aanpassingen nodig zijn. Ja-neen-vragen kan de leerling beantwoorden door te knikken. Soms lukt ‘lippen’, aanwijzen of het antwoord schrijven. Een klasgenoot tegen wie het kind wel praat, kan boodschapper spelen. Ook pictogrammen helpen bij het communiceren. Zoek alternatieve communicatiemiddelen.

Mondelinge opdrachten kan de leerling thuis opnemen. Nadien is het onderhandelen geblazen: mogen de klasgenoten het ook zien of horen, komt de leerling er zelf bij, staat de leraar op de gang met de deur open zodat hij kan meeluisteren?

6. Zet kleine stapjes en heb geduld

Selectief mutisme overwinnen is een lang en intensief proces, vaak van jaren. Leg de lat niet te hoog voor jezelf en het kind. Het aflezen van een voorbereid en neergeschreven antwoord op fluistertoon kan een eerste succesje zijn. Op een voorspelbaar moment een rekenuitkomst durven zeggen een tweede. Het moeilijkst? In het middelpunt van de belangstelling staan of een creatief antwoord formuleren. Negeer het kind niet. Benader het kind zoals je andere kinderen steeds benadert. Blijf er gewoon tegen doen. Blijf geduldig en veroordeel het kind en de ouders niet.

7. Bereid het schooljaar goed voor

Kinderen met selectief mutisme zijn heel gespannen voor die start. Zorg dat het kind met minstens één vriend in de klas zit. Een klasbezoek met de nieuwe leraar vóór de eerste schooldag kan rust brengen. Ook een huisbezoek is een goed idee.

8. Groepswerk vraagt extra aandacht

Als leraar bepaal je mee de groepssamenstelling omdat een leerling met selectief mutisme soms niet gekozen wordt. Laat het ook toe dat de jongere zijn deel mag uitschrijven. Wie heel angstig is, mag daarvoor apart zitten.

9. Informeer de klas

Dat kan tijdens een klasgesprek, samen met de therapeut of zorgleraar. Wat kunnen klasgenoten doen? Hoe reageren ze als de leerling met selectief mutisme begint te praten? Neutrale reacties of kleine complimentjes werken het best. Te veel gejuich en een stortvloed aan vragen, kunnen het kind terug doen toe klappen. Wees ook alert voor pestgedrag.

Auteur: psycholoog Goedele Vandewalle en opgetekend door Klasse, Departement Onderwijs